Реферат: Канфесіянальная сітуацыя на Беларусі ў ХІХ стагоддзі

ГісторыяБеларусі

Канфесіянальнаясітуацыя наБеларусі ўХІХстагоддзі

Выканаў:

вучань8 “Б” класа

сярэдняйшколы №11

КажакоўСяргей

2005

Ідэалагчныядогмы, што панаваліў савецкімграмадствеў адносінахда рэлігіі, абумовіліспрошчаныпадыход даасвятленняканфесіянальнайгісторыі, яеролі ў развіццігістарычнагапрацэсу наБеларусі. Усёздаваласявельмі простым, паколькі рэлігія— гэта «опіумдля народа», царква маглаадыгрывацьтолькі адмоўнуюролю ў яго гісторыі.Iтолькі заразмы пачынаемразумець, штоі праваслаўнаяцарква, і каталіцкікасцёл мелівельмі вялікаезначэнне ўгісторыі беларускаганарода І штобез вывучэннярозных канфесійнемагчыманамалявацьаб'ектыўнуюпстарычнуюкарціну.

Канфесіянальнаягісторыя Беларусіскладаная ішматгранная.3 Xст. на этнічна-беларускіхземлях пачалораспаўсюджваццагрэка-праваслаўнаехрысціянства, якое заставаласятрадыцыйнайрэліпяй асноўнаймасы беларускаганасельніцтвана працягунекалькіхстагоддзяўПраваслаўнаяцарква ў пэўнайступені былаінтэгрыраванаў грамадска-палітычнуюструктуруВялікага княстваЛітоўскага, карысталасятам прывілеяміІ аказваладухоўны, сацыяльна-эканамічныі палітычныўплыў на насельшцтва.

Часпранікненнякаталіцтвана тэрыторыюБеларусі звычайнадатуюць 1385 г.(Крэўская унія, абавязацельствыЯгайлы прыняцькаталіцтваз усім народамкняства Літоўскага).Як сцвярджаюцьгісторыкі, гэтым падзеямпапярэджваўэтап з сярэдзіныXIIIст., калі разнастайныясілы (Лівонскіордэн, Рыжскаеархіепіскапства, Польскае каралеўства)імкнуліся, праўда беспаспяхова, насадзіцькаталіцтваў Вялікім княствеЛітоўскім.Адносіны паміжгэтымі дзвюмахрысціянскіміканфесіямізалежалі адпалітычныхварункаў у тойці іншы час, адлюстроўвалісупрацьстаяннеУсходу і Захаду,іх планы і прэтэнзііна беларускіхземлях

ПераходтэрыторыіБеларусі ўвыніку трохпадзелаў РэчыПаспалітай(1772, 1793, 1795 гг.), дзе пануючымверавызнаннембыло каталіцтва, да Расіі, у якойвяршэнствавалаправаслаўе, абвастрыўміжканфесіянальныяадносіны, штопрывяло даліквідацыіуніяцкай царквыў 1839 г. Канфесіянальнаягісторыя БеларусіXIXст. адлюстроўвалаўсе тыя супярэчнасціі праблемы, якія былі характэрныядля развіццяграмадстваў цэлым. Гэтабыў час, каліадны канфесппаступовастрачвалі сваюмагутнасцьі ўплывовасцьна жыхароўбеларускіхгуберняў, другія, наадварот, набіралі моц, трэція зыходзіліў нябыт. Акрамяправаслаўнай, каталіцкайі уніяцкайканфесій наразвіццё гістарычнагапрацэсу пэўныўплыў аказваліі тыя, што існаваліў гэты час наБеларусі: стараверства, пратэстанцтва(евангеліка-рэфармацкаяі евангеліка-лютэранскаяканфесіі), іслам,іудаізм.

РэлігійнаястракатасцьнасельніцтваБеларусі, варожыяадносіны паміждухавенствамрозных канфесійдавалі магчымасцьуладам выка-рыстоўвацьсітуацыю ўсваіх мэтахБарацьба паміжканфесіямі(галоўным чынампаміж каталіцкайі праваслаўнай), якая то затухала, то зноў абвастралася,ішла на працягуXIX— пачатку XXст. Iтолькі падзеі1905 — 1907 гт. крыхуаслабілі яе.Што датычыцьболын малалікіх•канфесій, дыкяны ў большасцісваёй Імкнулісябыць убаку адгэтай барацьбы, хаця цалкамадысці ад падзейне заўсёдыўдавалася.

Праваслаўнаяцарква

ДзейнасцьПраваслаўнайцарквы ў Беларусіу ХІХ-ХХ ст. ішлаў агульнымрэчышчы ўсёйрускай Праваслаўнайцарквы. У першайпалове XIXст. яна быланакіраванана пераводуніятаў у праваслаўе, што і адбылосяўрэшце рэштў 1839 годзе нацаркоўнымсаборы ў Полацку.Гэты сабор іпрыняў рашэннеаб аб'яднанніУніяцкай царквыз Праваслаўнай.Але прайшлояшчэ два дзесяткігадоў, перш чымбольшая часткауніятаў былаканчатковадалучана нетолькі даПраваслаўнайцарквы, але іда яе абрадаў.

Праваслаўнаяцарква на Беларусіактыўна выступаласупраць паўстанцаў1863 г. і цалкампадтрымлівалапалітыку віленскагагенарал-губернатараМ.М.Мураўева.Пасля падаўленняпаўстанняПраваслаўнаяцарква былаадным з праваднікоўпалітыкі русіфікацыіБеларусі. Тысячысвятароў былінакіраванысюды з расійскіхгуберняў, каб, побач з настаўнікаміз Расіі, тлумачыцьжыхарам, штояны «рускіялюдзі, а католікі- гэта „палякі“.Паўсюды будавалісяцэрквы ў нязвыклымдля Беларусіпсеўдавізантыйскімстылі.

Палітыкацарызму парусіфікацыікраю, прывілеяванаестановішчаПраваслаўнайцарквы, ліквідацыяцаркоўнай уніізмянілі даканца XIXст. канфесіянальнаеаблічча беларусаў.Паводле ўсерасійскагаперапісу 1897 г., ужо 80 працэнтаўбеларусаў былоправаслаўнымі, а католікіналічвалітолькі 18 працэнтаў.

Да1917 г. Праваслаўнаяцарква, у тымліку і ў Беларусі, заставаласячасткай бюракратычнагаапарату імперыі, поўнасцюпадпарадка-ванайцарскамусамадзяржаўю.На працягу XIX- пачаткуXXст. янамоцна ўплывалана менталітэтбеларусаў.

Каталіцкікасцёл

Пасляпершага падзелуРэчы Паспалітайна тэрыторыіУсходняй Беларусіў 1773 г. было ўпершьшюўтворана Беларускаекаталіцкаебіскупстваз цэнтрам уМагілёве. КацярьшаIIназначылабіскупам СтаніславаБогуша-Сестрэнцэвіча, дзядзькуВ.Дуніна-Марцінкевіча.Усе гэта былозроблена безузгадненняз Ватыканам.Каталіцкаеверавызнаннеі свабоднаевыкананнеабрадаў захоўвалася.Маёмасць касцёлаўі кляштараўгарантавалася.Каталіцкамудухавенству, аднак, забараняласядалучаць дакаталіцтваправаслаўныхжыхароў. У 1782 г.Кацярына IIпераўтварылабіскупстваў Магілеўскаеарцыбіскупстваі надалаС.Богушу-Сестрэнцэвічусан арцыбіскупа.У 1783 г. рымскі папапацвердзіўгэтыя пераўтварэнні, надаўшыС.Богушу-Сестранцэвічутытул мітрапаліта.Арцыбіскупу-мітрапалітубылі паддарадкаваныўсе касцёлы, усе вернікі-католікіў Расіі, усекляштары іманашаскіяордэны.

У 1798 г. структураКаталіцкагакасцелу ў Расійскайімперыі быларэарганазівана.Магілеўскаймітраполіібылі падпарадкаваныябіскупствы, утвораныя цііснаваўшыяна новадалучаныхтэрыторыяхпасля другогападзелу РэчыПаспалітай, у тым ліку Віленскаеі Мінскае(пераўтворанаез Пінскага)біскупствы.Біскупы іарцыбіскуп-мітрапалітпрыносіліпрысягу навернасць імператару.У 1801 г. у Пецярбургубыла ўтворанадухоўная калегіярымска-каталіцкайрэлігіі з духоўныхі цывільныхасобаў, кудабылі ўключаныі прадстаўнікіўніяцкагадухавенства.Калегія падпарадкоўваласявышэйшай дзяржаўнайуладзе імперыі.Яна праіснавалада 1918 года.

Насуперакбуллы (указа)папы КліментаXIVабзабароне ордэнаезуітаў (1773 г.)Кацярына IIзахавалана Беларусікляштары іаддзелы гэтагаордэну. У 1812 г.езуітам былодазволенаадчыніць уПолацку вышэйшуюнавучальнуюўстанову —Полацкую акадэміюз некалькіміфакультэтамі.Але ў І820 г. АляксандрIліквідаваўаддзелы ордэнаў Расіі, і Полацкаяакадэмія былазачынена.

Падчас паўстання1831 г. на Беларусіі Літве каталіцкіясвятары і манахіпрынялі чынныўдзел у ім ціактыўна падтрымліваліяго. Пасля задушэнняпаўстання ўрадМікалая І пачаўправодзіцьрэакцыйнуюпалітыку падаўленняіншадумства.Паводле праграмыміністра асветыС.Уварава, зацверджанайцаром, Расіяпавінна былаідэалагічнасупрацьстаяцьЕўропе, яерэвалюцыйнымідэям, рэлігійнамуі цывілізацыйнамуўпадку. ДактрынаС.Уварава былазаснавана натрох расійскіхпрынцыпах: праваслаўе, самадзяржаўе, народнасць.Зыходзячы згэтага, вялікарускінарод лічыўсяпануючым, азаходнія ўплывына яго меркаваласяспыніць.

3 гэтайдактрыны выцякалаантыкаталіцкаяпалітыка МікалаяI.На Беларусібыло зачыненашмат каталіцкіхкляштараў, некаторыякасцёлы і уніяцкіяхрамы перадавалісяПраваслаўнайцаркве. Землікляштараў быліканфіскаваныя.На біскупскіяпасады прызначалісялаяльныя дацара, асцярожныяі, нават, баязлівыябіскупы. Каталіцкіядухоўныя семінарыіфінансавалісядзяржавай, аколькасцьвыкладчыкаўскарачалася.У 1832 г. быў ліквідаваныВіленскі ўніверсітэт(з тэалагічнайсекцыяй у ім)і ўтворанаВіленскаядухоўная акадэмія, якая ў 1842 г. былапераведзенаў Санкт-Пецярбург, дзе і існавалада 1918 г. У Вільніпрацягваласваю дзейнасцьВіленскаякаталіцкаясемінарыя.

Кабпаправіцьстасункі зВатыканам, Мікалай Iу 1847 г. заключыўканкардат(пагадненне)з рымскай курыяй.Гэта быў першыі апошні канкардатцарскай Расііз рымскім папам.Гэты дакументвызначыў правілырэлігійнайдзейнасціКасцёла ў Расіі.

Паўстанне1863 г. на Беларусіпадтрымалімногія каталіцкіясвятары. Паслязадушэннягэтага паўстанняпачаліся новыярэпрэсіі супрацьКаталіцкагакасцёла. Затое, што мінскібіскуп АндрэйВайткевіч неасудзіў паўстанцаў, генерал-губернатарМ.Мураўеў загадаўяго выслаць.3 Вільні быўвысланы біскупАдам Красінскі.У 1866 г. царскі ўрадразарваў канкардатз Рымам, у 1869 г.было ліквідаванаМінскае біскупства.З богаслужэнняўі казанняўвыключаласяпольская моваі ўводзіласяруская. Біскупыне прызначалісяна пасады, і іхмесцы былівакантныя.Каталіцкаедухавенствасупраціўлялся гэтымноваўвядзенням, за што высылаласяз Беларусі.

Падчас рэвалюцыі1905-1907 гг. у РасііімператарМікалай ІІ украсавіку 1905г. выдаў указ, паводле якогаадмянялісяабмежаваннідзейнасцірэлігійныхаб'яднанняўі цэркваў. Датычыўен і болып свабоднайдзейнасцікаталіцкагакасцёла. Дазваляласязмяняць праваслаўнаеверавызнанне, уніятам, гвалтоўнапераведзеньму праваслаўе, можна былопераходзіцьу каталіцтва(толькі Уніяцкайцарквы ў Расійскайімперыі ўжоне было), католікамвярталіся былыяіх храмы (завылючэннемтых, што быліперададзеныраней Праваслаўнай царкве)і дазваляласябудаваць новыя, абвяшчаласяамністыя дэпартаваньмсвятарам. Алеўжо падчассталыпінскайрэакцыі зноўпачаліся абмежаванніў дзейнасціКасцёла.

Агульныстан Каталіцкагакасцёла наБеларусі ў 1914г. быў наступны.У Віцебскайгуберніі налічвалася229 рымска-каталіцкіх.касцёлаў ікапліц, у Гродзенскай- 150 і 2 кляштарыў Гродне, уМагілёўскай- 30, у Мінскай — 135і ў Віленскай- 172.

Уніяцкая(Рымска-каталіцкая)царква

ПавелI, які заняў трону лістападзе1796 г., з палітычныхмеркаванняўзмяніў палітыкуў дачыненніда Рымска-каталіцкагакасцела і Уніяцкайцарквы. Уніятамбыло дазволенавярнуцца ў сваюверу. 90 працэнтаўіх выкарысталітакую магчымасць.Павел Iу 1798 г. узнавіў, акрамя Полацкай, яшчэ Луцкуюі Брэсцкуюепархіі. ЕнпадпарадкаваўУніяцкую царквуў Расіі Рымска-Каталіцкайкалегіі ў Пецярбургу.У першай чвэрціXIXст. Уніяцкаяцарква на Беларусіі Украінезнаходзіласяў адносна спакойнымстановішчы.

Пачынаючыз 1826 г., урад МікалаяIпачаў наступна Уніяцкуюцаркву ў Расійскайімперыі з мэтайяе ліквідаваць.У кастрычніку1827 г. былі запланаванысакрэтныя мерыдля паступовагапераводу ўніятаўу праваслаўе.Указам ад 22красавіка 1828г. была створанаясамастойнаяГрэка-каталіцкаяўніяцкай калегіядля падрыхтоўкідалучэнняўніятаў даРускай Праваслаўнайцарквы. Галоўнуюролю ў далучэнніадыграў ІосіфСямашка, з 1833 г.літоўскі уніяцкіепіскап, якіяшчэ ў 1827 г. прапанаваўураду планліквідацыіУніяцкай царквы, а яшчэ ранейпрасіўся, кабяго прыняліў праваслаўе.Зламаўшысупраціўленнеўніяцкагадухавенствапаліцэйскімімерамі (часткасвятароў, нязгодныхдалучыцца даПраваслаўнайцарквы, былавыслана ў Сібір, частка — у манастырскіятурмы ў Расіюабо турмы наБеларусі), атаксама метадамподкупу (раздачабагатых прыходаў, узнагарод, грашовых сум),І.Сямашка здапамогай шэфакорпуса жандараўграфа А.Х.Бенкендорфа, у ведамствеякога быліскладзеныадпаведныяпаперы, падрыхтаваўліквідацыюУніяцкай царквы.

12 лютага1839 г. у Полацкуадбыўся саборУніяцкай царквы, на якім падабраныязагадзя ўдзельнікіаднадушнапрынялі саборныакт аб далучэнніУніяцкай царквыда РускайПраваслаўнайцарквы і накіраваліпрашэнне абгэтым МікалаюI.Цар 25 сакавіка1839 г. зацвердзіўсаборны акт.У праваслаўебыло пераведзенабольш за 1170 тысяччалавек. Аднакбольш за 543 тысячыадмовіласяад пераходуі прынялірымска-каталіцкаеверавызнанне.Значная часткауніятаў (асабліваў Віцебскайгуберні) непрызнала актуліквідацыісваёй царквы.Жыхары соценьвёсак адмаўлялісяпрызнавацьправаслаўныхсвятароў. Паліцыякарала іх зусей жорсткасцю.У 1875 г. была ліквідаванаунія на тэрыторыікаралеўстваПольскага (ускладзе Расіі).

Іслам

Наземлях Беларусііслам вызнаетатарскаенасельніцтва.Татарскіяпасяленцы набеларусі доўгічас захоўвалісваю сацыяльна-племяннуюарганізацыю, традыцыйныязвычаі, абрады, вераванні іадрознівалісяад мясцоваганасельніцтваасаблівасцяміматэрыяльнайкультуры. Здругой палавіныХVІІст. ў татарскімасяроддзізнікаюць племянныяадрозненні, татарскіяпасяленцы ўсечасцей прымаюцьбеларускіяпрозвішчы, карыстаюццабеларускайабо польскаймовай. Разамз тым, яны захавалірэлігію —мусульманствасуніцкагатолку.

У канцыХІVстагоддзяз’явіліся ўБеларусі першыямячэці. У 1591 годзеу Рэчы Паспалітайпражывала каля100 тысяч татар, якія мелі амаль400 мячэцяў. У ХVІІст. мусульманетрапілі падуплыў каталіцкайцарквы, іх колькасцьзменшыласяда 30 тысяч. Працэсадыходу адіслама беларускіхтатар працягваўсяі ў наступнымстагоддзі.Паводле перапісу1897 г. у Гродзенскай, Мінскай і Віленскайгуберніяхпражывала13 877 мусульман.УХІХ ст. на Беларусідзейнічалада 15 мячэцяў(Мінск, Навагрудак, Гродна, Слонім, Мір, Клецк, Іўеі інш.), дзе служылітатарскія мулы, якія падпарадкоўвалісяКрымскай(Таўрычаскай)муфтыі. Часткабеларускіхтатар прынялахрысціянства, але захоўваласамабытныярысы ў гаспадарчымжыцці, хатнімпобыце, нроднымадзенні.

Іудаізм

ХАСІДЫЗМ(ад стараж.-яўр— набожны), рэліпйна-містычнырух у іудаізме.Узніку 1-й палове 18 ст.на Валыні, Падоллі, Галіцыі і пашырыўсяпа ўсей РэчыПаспалітай, а пазней і сяродсусветнагаяўрэйства. Уаснове веравучэннняхасідызму —спалучэннеэлементаўрабізму і Кабалы(Іудзейскаймістыкі). ЯгозаснавальнікІ. Бешт (1700—60) прапанаваўвернікам містычныспосаб пазбегауцьроспачы І заняпадубез скрупулезнагавыкананняабрадаў і глыбокагавывучэнняТалмуда, яктаго патрабавалірабінска-кагальныявярхі.

НаБеларусь хасідызмпранік у 1770-я г.і сустрэўсупраціўленнез боку прыхільнікаўтрадыцыйнагарабіністычнагаіудаізму. Першымпрапаведнікамстаў рабін зпрыгарадаПінска Карлін(Каралін; А.Карлінскі), якізаснаваў тут1-ю хасідскуюабшчыну. Пазнейпад кіраўніцтвамШ.Залмана зЛёзна, духоўнагаправадырабелруска-літоўскіххасідаў, быліправедзенырэформы ў рэлігійнайдагматыцы іабраднасціі заснаваныновы, большрацыянальныкірунак ў хасідызме— Хабад. Буйныяцэнтры. ўзнікліў Століне, Ляхавічах, мястэчку АдмурГродзенскайгуберніі і інш.Пасля далучэнняБеларусі даРасійскайімперыі хасідыатрымалі большсвабоды дляпрапагандысвайго вучэння.У 1804 рас. ўрадвыдаў «Палажэнне», у якім прызнаўіснаванне ўрасійскімяўрэйстве 2кірункаў, узаконіўіх, і хасідызмзаняў легальнаемесца ў рэлігійнымжыцці яўрэяўБеларусі.

Пратэстантызм

Пратэстантызм— адно з накірункаўхрысціянства.Пачаў распаўсюджваццана беларускіхземлях з 30-х гадоўХVІстагоддзя уформе такіхяго накірункаў, як лютэранства(вучэнне прафесарабагаслоўяВітэнбергскагауніверсітэтаМарціна Лютэра)і кальвінізм(вучэнне французскагатэолага ЖанаКальвіна).Лютэранствапрыйшло наБеларусь дзякуючымісіянерамз Германіі, Прусіі, Лівоніі, Полшчы. Спачаткуяно сталараспаўсюджваццау тых гарадах, дзе пераўзыходзіланямецкае ілатышскаенасельніцтва.Вядома, напрыклад, аб стварэннілютэранскайабшчыны у Вільна(1530г.). Пазней такіяж абшчыны узнікліу Гродне, Мінску, Віцебску, Магілеве.Яны былі нешматлікіміі аб’ядноўваліу асноўнымэтнаканфесіянальныягрупы Замежнагапаходжння.

Значнабольшае уздзеянне, чым лютэранства, на канфесіянальнуюсітуацыю уБеларусі аказаўкальвінізм, прыйшоўшы саШвейцарыі.Адным з ініцыятараўраспаўсюджванняменавіта гэтаганапрамкупратэстантызмана тэрыторыіВялікага КнястваЛітоўскагастаў канцлерВКЛ МіхаілРадзівіл Чорны.У 1553 годзе ен, прыняўшы вучэннеКальвіна, стаўпрапаведвацьяго у сваіхуладаннях.Акрамя Вільна, ен адкрыў малітоўныядамы у Нясвіжы, Клецку, Оршы.З яго ўзяліпрыклад і іншыямагнацкія роды— Сапегі, Хадкевічы, Валовічы, Пацыі г.д., а таксамабольшасцьзалежнай адіх шляхты. Даканца 1550 годакальвінісцкіяабшчыны існаваліпрактычна ваўсіх гарадахі мястэчкахБеларусі. Прыкожнай абшчынемеўся храм, школа, часта— шпіталь, тыпаграфія.Арганізацыйнаусе абшчыныгрупавалісяу шасці акругах-рэгіенах: Навагрудскім, Рускім, Брэсцкім, Віленскім, Жмуцкім. Чатырыпершыя ахапіліусю тэрыторыюБеларусі іВіленшчыну.Кіраўніцтваабшчынаміажыццяўляласяпраз суперінтэндантаўі сіноды.

У 1560-ягады з кальвінізмавыдзеліўсянакірунак, прадстаўнікіякога атрымаліназву арыян, ці антытрынітарыяў.Яны адмаўляліСвятую Троіцу, таінства, боскуюпрыроду Хрыста, прызнавалітолькі адзінагаБога. Янывыступалі заліквідацыюпрыгоннайзалежнасцісялян, за сціплуюі бедную цэркву, ураўненнеправоў усіхсасловій. Сацыяльнаязавостранасцьвучэння арыянвызвала абурэннефеадальнайэліты, пад уздзеяннемякой у сярэдзінеХVIIcтагоддзяіх пачалі выцясняцьз тэрыторыіРэчы Паспалітай.Раскол і аслабленнерэфармацыйнагаруху, наступстваконтррэфармацыйнагапрывяло датаго, што пратэстантызмпаступовапрыйшоў у заняпад.Магнаты і шляхта, якія дагэтульіспавядаліпратэстантызм, сталі пераходзіцьу каталіцтва.Наступны штуршокразвіццюпратэстанцкайцэрквы, даліновыя накірункіпратэстантызму, з’явіўшыясяна беларускіхземлях у пачаткуХХ стагоддзя.Найбольшаераспаўсюджваннеатрымаў баптызм.Акрамя ягосталі з’яўляццаевангелісты, пяцідзесятнікі, адвенцістыі г.д.

Стараверы

Стараверы— назва шэрагуэтнаканфесіянальныхгруп рускаганасельніцтва.З’яўленнестаравераўзвязана з расколамрускай праваслаўнайцарквы ў сярэдзінеXVII ст.Прыхільнікі«старой веры», якія выступілісупраць рэформыпатрыярхаНікана, падверглісяганенням царскіхулад і афіцыйнайцарквы. Ратуючысяад праследаванняў, стараверыўцякалі наУрал, у Сібір, за межы Расіі, у т. л. у Рэч Паспалітую.На Беларусіпаявіліся ў2-й палове XVII—1-й палове XVIIст. Галоўнаепаселішча —Ветка (цяперГомельскаявобл.). У 1735 і 1764 гадахВетка былазруйнаванацарскімі войскамі.Пасля далучэнняБеларусі даРасіі (канецXVII ст.)уціск на старавераўпаменшыўся.Нягледзячына прыналежнасцьда розных сектанцкіхплыняў (федасееўцы, піліпаўцы, папоўцы і інш.), яны ўтварыліаднароднуюэтнічную групу, замкнёнасцьякой узмацняласяканфесіянальнайадасобленасцю.

Ударэвалюцыйнычас стараверыскладалі значнуючастку (да 1863 годапераважнуюбольшасць)рускага насельніцтваБеларусі. Агульнаяколькасць упачатку 1860-х г.—звыш 34 тыс. чалавек(1,1 % насельніцтваБеларусі), у1897 — 63 тыс. (0,98%), у 1913 —каля 98 тыс. (1,1 %).Найбольш шматлікіягрупы ў сярэдзіне19 ст. пражываліў Гомельскім(звыш 11 % насельніцтва), Віцебскім (6,6%), Полацкім (5,8%), Сенненскім(2,9%), Дзісенскім(2,3 %), Бабруйскім(2,2 %) і Барысаўскім(1,4 %) паветах. Каля28 % старавераўжыло ў гарадах.Займалісяпераважназемляробствам, рамяством ігандлем.

Царскіўрад не лічыўстараверстваасобнай канфесіяй.Аднаверстваразглядаласяяк крок даправаслаўя.Адносіны паміжстараверамібеларуска-літоўскіхгуберняў, мясцовыміўладамі ікіраўніцтвамправаслаўнайцарквы былідаволі спакойныя.Стараверскаенасельніцтважыло абасобленнаі не выклікала, за рэдкімвыключэннем, стычак. Але наяго распаўсюджвалісяўсе тыя рэпрэсіўныяуказы царскагаўрада, якія тычылісястаравераўунутраныхгуберняў Расійскайімперыі.