Реферат: Принятие христианства на Белорусии (Прыняцце хрысциянства на Беларуси)

Прыватнаi заснаванiе адукацiя

Iнстытут Прадпрымальнiцкаi Д

зеiнасцi

Кафедра гуманiтарны дысцiплiн

РЭФИРАТ

На тэму: Прыняцце хрысциянства на Беларуси.

Выканау МАЛЫ КАНСТАНТИНПЕТРОВИЧ Праверыу

Мiнск <st1:metricconverter ProductID=«2006 г» w:st=«on»>2006 г</st1:metricconverter>.

Увядзенне хрысцiянства

Духоунае iкультурнае жыццё нашых продкау цесназвязана са старадаунiмi вераваннямi iкультамi. Звесткi, сабраныя этнографамi, гiсторыкамi,фалькларыстамi iiншiмiдаследчыкамi культуры Беларусь дазваляюць падпластом познiх хрысцiянскiх уяуленняу адшукаць рэшткi язычнiцкагасветапогляду iмагiчна-абрадавайnpaктакi. Язычнiцтва(ад царкоунаславянскага «языцы» — народы, чужаземцы) — прыняты убагаслоуi iумоуна у гiстарычнай лiтаратуры тэрмiн, якi абазначае старадаунiя вераваннi iкульты, што iснавалi да пашырэння т.зв. «вышэйшых» элiгiй — хрысцiянства, iсламу iiнш. Язычнiцтва — надзвычай шматгранная iразгалiнаваная рэлiгiя. Яна уключае у сябе розныя уяуленнi, iдэалагiчныянапластаваннi розных гiстарычных эпох.Для далёкага нашага продка маланка азначала гнеу Перуна, набуханiепочкау на вярбе — прыход багiнi вясны. Камянiпад сахой сеяу чорт, у хаце гаспадарыу дамавiк. Навокал чалавека дзейнiчалi сiлы, з якiмi можна было жыцьу згодзе, але якiя трэба былослухацца, захоуваць табу, каб не парушаць згоду з навакольным светам. 3прыняццем хрысцянства разумовы, духоуны, рэлiгiйны стан грамадства зазнау iстотныя змены. Хрысцiянства было варожым язычнiцтву,як наогул варожыя рэлiгiйныя сiстэмы, калi адны бariiсвяты не могуцьсаступiць месца iншым.

У адрозненне ад Рымскай iмперый, хрысцiянства на Старажытную Русь прыйшло у гатовым выглядзе, з адшлiфаванымiза дзевяць стагоддзяу свайго iснавання формуламi, са Старым iНовым Запаветамi, з лiтаратурай айцоуцарквы, культамi Хрыста iБагародзiцы, са стараславянскай мовай, прынесенай першымi мiсiянерамiз Вiзантый. Пры усёй складанасцi станауленняранняга хрысцiянства у Рымскай iмперый яно усё ж такi развiвалася у накiрунку ад нiзоу давярхоу, урада, элiты. У славянскiм грамадствехрысцiянства наладжвалася зверху — ад элiты да народа, iгэтая процелегласць рэлiгтйных спадзяванняу стала iстотнай.

Хрысцiянства Усходняй Рымскай iмперыяй(як iЗаходняй) да свайго сцвярджэння у ролi дзяржаунаi рэлiгii вялопрацяглую барацьбу з язычнiцтвам_перамагло яго iзамацавала сваю нялегкую перамогутым. штозанесла Iязычнiцкiх багоу «д'ябальскiя спiсы».«Язычнiцкае» для хрысцянства былосiнонiмам «варварскага».

Хрысцiянства на КiеускуюРусь прыйшло з Вiзантый. Першая царква была пабудавана у Kieвe,вiдавочна, яшчэ у IXст. Сучаснiца Вiзантыйскага iмператарaКанстанцiна Барвянароднага руская княгiня Вольга — прынялахрысцiянства. А яе унук Уладзiмiр Святаславiч у 988 — 989 гг. пачау хрышчэнне Pyci. Неадкладна мiсiянеры, разам з узброенымiвоiнамi, павялi паходы на язычнцтва па ycixстаражытных землях. Следам за Кiевам прымусова падпадала пад абрад хрышчэння насельнiцтвадвух iншых важных цэнтрау — Полацка iНоугарада. А праз нейкi тэрмiн — зусiм не малы —«вера грэчаская» стала «верай рускай», сваей, нiбыпрыроджанай, спрадвечнай. Але што азначае -«стала»?Сапрауды не сама сабой, не чарадзействам, не цудам, а з дапамогай бiзунаiпершка. Taкiзлом свядомасцi, якi патрабуе адмауленняад веры бацькоу iдзядоу, руйнавання старых духоуных каштоунасцей, сам сабой адбывацца не можа. Замена былых мiфау новымi суправа-джалася знiшчэннем абаронцау былой веры, гатовыхадстойваць свае перакананнi. Гэтазшнiшчэнне прыняло форму дзяржаунаi палiтыкi, было адной з функцый велiкакняжацкайулады. Забаранялася старая iуводзiлася новая абраднасць; падлягалi забыццю iмены старых божаствау, месцы паганскiх маленняу разбуралiся.

Чым так моцна палашла хрысцiянства палымянуюязычнiцкую душу князя Уладзiмiра, зразумець не проста. Але, прыняушы хрысцiянства, Уладзiмiр стау хрысцiць Kieycкiнарод iнайперш знiшчыу язычнiцкiх багоу —Дажбога, Стрыбога, Сiмаргла, Макошу, Перуна.Па яго загаду Перуна прывязалi да конскага хваста, пацягнулi да Дняпра, iслугi князя па дарозе бuлiяго бiзунамi. Потым вярхоунага бога скiнулiу раку. Людзi, якiя верылi у свайго бога, плакалi, беглi за iм. Насуперак чаканням чараунiкоу, громне грымнуу, маланкi уKieyне ударылi. Князь Уладзiмiр застаусяжывы iбыу здаровы многiягады. Аднак, каб народ маучау, князь перадхрышчэннем аб'явiу: хто не прыйдзе да Дняпра — вораг яму, Уладзiмiру.Спрачацца з князем асмелiлiся нямногiя. Тыяж, хто не асмелiуся, прыйшлi ранiцай да дняпроускага берага iпа знаку прыбыушага разам з Уладзiмiраммiтрапалiта iпад пагрозай бiзуноу княжацкай дружыны увайшлi у ваду па шыю. Выйшлi з вады,атрымалi крыжык — iсталi хрысцiянамi

У Kieвeхрысцiць народ было не вельмi складана.Kieв здауна знаходзiусяу цесных стасунках з Канстанцiнопалем, iхрысцiянства з яго храмамi iцырымонiямi для многiх кiяулян дзiвамне уяулялася.

Пасля знiшчэння Перуна у Кiеве належалаперамагчы язычнiцтва у iншых землях. Паводным шляху адправiлiся з Кiева з мiсiяй хрысцiянiзацыi грэчаскiя iбалгарскiя святары, а з iмi дзядзькакнязя Уладзiмiра — Дабрыня з войскам. Маршрут ixпралягау праз Полацкае княства даНоугарада, iпершым на ixшляху быу Турау, дзе мiсiянерам аказалiупартае супрацуленне. Пра крывавае хрышчэнне турауцау сведчыць легенда аб чырвоных камянях, якiя быццамбы прыплыiлi па рацэ у горад, у чымбясспрэчна чуецца памяць пра разню, якую абрушыу на мясцовых язычнiкау Дабрыня. Пазней, як паведамляе летапiс, людзi каз, альшто Пуцята хрысцу агнём, а Дабрыня — мячом.

iПра тое, як распаусюджвалася хрысцянства у Полацкай зямлi,мы таксама маем некаторыя звесткЬ Прыняушы хрышчэнне, у той жа год Уладзiмiруспомшу аб сваей страцушай ласку жонцы — Рагнедзе. Ён прыслау у iзяслау, дзежыла Рагнеда, ceaixпасланцоу, якiя перадалi ей такiя словыкнязя: «Цяпер, ахрышчаны, я мушу мець адну жонку, якую узяу, хрысцiянку,а ты выборы сабе мужа з мaixбаяр, каго пажадаеш». Рагнеда адказала, што яна да гэтагачасу княгiня iне хоча зрабiцца нявольнiцай, але хоча быць нявестай Хрыстоса iпрыняць анёльскi вобраз пад iмeм Анастасi. Для манахiнi-княгiнi быупабудаваны манастыр, у якiм яна пражыла некалькi гадоу да сваей смерцi у <st1:metricconverter ProductID=«1000 г» w:st=«on»>1000 г</st1:metricconverter>.

Калi з'явiлiся першыя хрысцiяне уПолацкай зямлi, сказаць цяжка. Паводле падання, ужо у IXст. тут бьлi хрысцiяне. Яно знаходзiцьсабе пацвярджэнне у гiстарычным матэрыяле. Як вядома, землi Беларусi размяшчалiся на вялiкiм водным шляху «зварагау у грэкi», па якiм не толькi iшоу гандаль з Вiзантыяй, але iраспаусюджвалiся хрысцiянская вера iкультура. Новая вера не прыйшла сюды яквера, усталяваная агнём iмячом. Прауда, была iбарацьба памiж святарамi. новай веры iчараунiкамi, прыхiльнiкамi язычнiцтва, але усё ж такi хрысцiянскiя погляды пераймалiся,як iуся культура,адносна мiрным шляхам. Яны выцiснулi з жыцця грамадства старыя, язьчнiцкiяпогляды, часта злаваючыся з iмi.Так, святы прарок iлья стау падобны даПеруна. Язычнiцтва у асноуным заставалася бытавой рэлiгiяй сялянства з ягонатуральнай гаспадаркай, патрыярхальнымладам жыцця, поуным залежнасцi ад сiл прыроды.

Гарадское супольнае жыццё, наадварот, схiлялада разуменiя iуспрыняцця палажэнняу хрысцiянскай рэлiггi, яе сiмволiкi. Такiм чынам,стваралася тое двухвер'е, якое iснавала на тэрыторыi Бeлapyciз даунейшых часоу iдазваляла славянскаму язычнiцтву мiрна ужывацца з усходнiм iзаходнiм хрысцiянствам.

Iсёння у памяж народа жывуць розныя мiфалагiчныя уяуленнi аб паходжаннiжывой iнежывой прыроды (icнaвaнii«таго свету», святкаванне Дзядоу, Радаунiцы), апавядаюццапсторьп пра руса лак, лecaвiкoy, чарцей, ведзьмау.iснуюць разнастайныя замовы, праклёны, «засцерагальныя» дзеяннi ад стыхiйных нягод, сацыяльныхкатаклiзмау. Працягваецца традыцыя пaвaжлiвыx адносiн да агню, у фальклоры услауляюцца сонца, месяц,зоркi, дрэвы, рэкi iг.д. Захоуваюцца некаторыя абрады — гуканне вясны, купалле, валачобнiцтва, юр'еускiя iтраецкiя звычаi. Алеужо усе яны страцiлi сваю магiчную сiлу.

Культура старажытныхбеларускiх зямель мае шмат агульнага з культурай iншых усходнеславянскiх народау.Гэтае агульнае выяуляецца устылi, кампазiцыi, спосабе упрыгажэння арнаментам прадметау прыкладнога мастацтва.

Пры усёй агульнасцi культуры СтаражытнайPyciна тэрыторыi сучаснай Беларусi яна мела спецыфiку. Найбольшяскрава гэта выявiлася у матэрыяльнай iдухоунай культуры Полацкай зямлi. У IX — XIIIстст. у Полацку квiтнела высокаяраннефеадальная культура, paзвiвaлacя пiсменства, вялося летапiсанне, шырокараспаусюджвалiся рамёствы — кавальскае, ювелiрнае, гарбарна-шавецкае, дрэваапрацоучае, кастарэзнае, ганчарнае.Полацк уплывау на гаспадарчае iкультурнае paзвiццё суседнiх неславянскiх народау.

Вышэйшым узорамстаражытнарускай культуры з'яуляецца маiгумен-тальная архiтэктура. У X— XIIIстст. у архiтэктуры Еуропы дамiеавау раманскiстыль. Грамадзянскiя iкультавыя раманскiя пабудовы вызначалiся масiунасцю, суровай манументальнасцюiкрапаснымi pыcaмi. У муроуцы абавязкова ужывауся абчэсаныiпрыродны камень,часам разам з цэглай. Рысы раманскага стылюёсць у многiх помнiкау беларускага дойлцтва.

К канцу Xст. на Pyciне было каменна-цаглянага будаунцтва. 3прыняццем хрысцiянства бярэ пачатакузвядзенне манументальных культавыхпабудоу. На пачатковым этапе рускiя дойлiды пepaймaлi вiзaнтыйcкiя архiтэктурныяформы, потым ixпераасэнсавалi у адпаведнасцi са свaiмiмастацкiмi густамi, традыцыямi. Будаунiцтву саборау на Pyciнадавалася дзяржаунае iпалiтычнае значэнне.У сярэдзiне XIст. у Полацку, следам за Шевам iНоугарадам, быу пабудаваны старажытнейшы з вядомых на тэрыторый Беларусi мураваны Сафiйскi сабор. Ён меу шмат агульнага знаугародскай Сафiяй. Будаунiчым матэрыялам былi плiтачная цэгла iбрукаваны камень. План храма адрознiваеццастрогай сiметрыяй. Унутраная прастора падзялiлася 16 слупамi на 5 уздоужныхнефау. Пасярэдзiне будынка змяшчауся галоуны купал, вакол якога групаваласяяшчэ 4 меншых. Сцены унутры сабора былi распiсаны фрэскамi iупрыгожаны мазаiкай.

Хуткiрост гарадоу, рамёствау iгандлю, распаусюджанне хрысцянствастварылi умовы для далеiшага развiцця мураванаi архiтэктуры. У XIIст. у Вiцебску была пабудавана Благавешчанская царква (засталiся pyiны). Яе рысы (незвычайная выцягнутасцьплана, 6 калон) нагадваюць заходнееурапейскiя базiлiкi. Пазней базiлiкi былiпаутораны у пабудовах Полацка, Гродна, Смаленска. У XII— XIIIстст. у Полацку з'явiлiся некалькi мураваныхсаборау. Сярод ix — Cnacкi, быу пабудаваны у сярэдзiне XIIст. Непадалёк ад Полацка, у Бельчыцах,у XIIст. быузаснаваны манастыр У iм было не менш за 4 мураваныя саборы. Адзiн з ixмеу двухскатны дах, на грэбеш якога была выстаулена драуляная галава, штосведчыць пра выкарыстанне у мураванаi архiтэктуры традыцыйнага драулянагадойладства.

Значнай своеасаблiвасцюадрознiваюцца манументальныя збудаваннi Гродна. У старажытнарускi перыяд у горадзебыло ужо некалькi цагляныххрамау iграмадзянскiх збудаванняу. Найбольш яскравай рысай пабудоу Гродна была маляунiчасцьафармленняфасадау устаукамi з каляровыхшлiфаваных валуноу. У XIIст. былiпабудаваны Барысаглебская (Каложская) царква на ycкpaiнeстаражытнагаГродна, Крапасныя вежы, нiжняя царква на тэрыторый Гродзенскагадзядзiнца, царква у Ваукавыску,якiя стварылiяскравую iсамабытную гродзенскую архiтэктурную школу. Спалучэнне чырвонага фонуцаглянай кладкi з умураванымi рознакаляровымiкерамiчнымi плiткамi iпалiраванымi камяняма надавалаархiтэктурным ансамблям Гродна маляунiчасць iнепауторнасць.

На тэрыторьii Беларусi вядома яшчэ аднозбудаванне царква Тураве, архiтэктурныя формы iбудаунiчая тэхнiка якой дазваляюцьдатаваць яе сярэдзiнай або другойпаловай XIIст. Рэшткi яе, выяулееныя пры раскопках на Тураускiм гарадзiшчы, даюць падставу меркаваць, што тэта быу шасцiслуповы трохапсiныхрам, якi меухоры. Царква была збудаваназ плiнфы спосабам раунаслойнай муроукiна растворы з дамешкай цамянкi (дробна тоучанай цэглы).

VXIIIст. умовы для манументальнага будаунцтва натэрыто-

рьi Беларусi icтотнaзмянiлiся. У сувязi з драбленнемПолацкай зямлi на удзелы iпалiтычнымаслабленнем самога Полацка тут практычнапрыпыняецца манументальнае культавае будаунцтва. Пачынаюць пераважаць абарончыя збудаваннi, што звязана з узмацненнемваеннай пагрозы з боку крыжакоу iтатар. У апошняйчвэрцi XIIIст. у Камянцы (каля Брэста) была узведзена30-метровая вежа абарончага значэння — Белая вежа, якая захавалася да нашагачасу. Круглая у плане, яна мае 5 ярусам з байнцамi на кожным з ix. Ёсць звесткi пра тое,што такiя вежы былi у Гродне, Тураве, Новагародку i, магчыма, у Полацку.У заходнiх землях Pyciвышэйшага узроуню дасягнуу фрэскавы жывапiс, якi атрымаусамастойнае развiццё, увабраушы багатыя народныятрадыцыi, лепшыя здабыткi вiзантыйскiх мастацкiх школ. Ён быу шырокавыкарыстаны у полацкiх Сафiiскiм iCnacкiм саборах, у храмахБельчыцкага манастыра, вiцебскай Благавешчанскай iгродзенскай цэрквах. Яго сюжэты — фiгуры святых, iлюстрацыi да евангельскiх iбiблейскiх сказанняу. Культура старажытных беларускiхзямель бярэ свой пачатак ад вуснай народнай творчасцi, песень, былiн, легенд,прымавак, казак, плачау-галашэнняу,загадак. Асобнае месца у вуснай творчасцi належыць былiнам. Iх гiстарычныя сюжэты часта iдуць адрэальных падзей. Правобразам былiннагагероя Вальгi Святаславiча стау полацкi князь Усяслау.

У былiнах праУсяслава народ дау тлумачэнне падзеям <st1:metricconverter ProductID=«1068 г» w:st=«on»>1068 г</st1:metricconverter>., звязаным з паустаннем Kieускixнiзоу, якiя вызвалiлiз няволi Усяслава iабвясцлi яго вялiкiм князем Pyci. Былiнная ацэнка Усяслава перагукаецца з той, якую яму дае аутар «Слова пра паход iгаравы».Лес гордай Рагнеды, дачкi полацкага князя Рагвалода, таксама стау сюжэтамдля шэрага паданняу iбылiн.

Новымэтапам у старажытнарускай культуры стала з'яуленне nicменстваa. 3 прыняццем хрысцiянства Русьпазнаёмiлася з культурнымi дасягненнямi развiтых KpainЕуропы iУсходу. Кнiжная асвета заходнiх зямельPyciад самага пачатку мела хрысцянскую накiраванасць.Вакол царквы iманастыроу групавалiсятады адукаваныя людзi. Так было не толькi на Полаччыне, але iна Кiеушчыне, у Заходняй Еуропе, Вiзантый.

Сталыя зносiны з Вiзантыяйузбагачалi старажытнарускую культуру. З грэчаскай мовы запазычалiся некаторыяслова напрыклад, тетрадь, лампа, русскiм людзям давалiся грэцаскiя iмёны- Александр,Георгiй, Софiя. На Русi перакладалiся грэчаскiя кнiгi на русскую мову. Былiсярод iх сачыненнi пра стварэнне свету, бiблейскiх герояу, аб рымскiхпалкаводцах, жыццi святых i г.д.

Да сярэдзiны XIст. на Pyciразам з перакладнымi кнiгамi з'яуляюццаiарыгiнальныятворы, у тым лiку iпершыя летапiсы. У той час у Заходняй Европегiстарычныя xpoнiкi,царкоуныя iiншыя кнiriпiсалася на незразумелай народу мове.На Pyciкнiriадразу сталi пiсацьна новай, гутарковай мове. Маюцца звесткi аб тым, летапiсы складалiся Полацку, Тураве, Новагародку. Рэлiгйнымiiкультурна-асветнiцткiмiцэнтрамi на Pyciбылi манастыры. У ix(цi пры ix)снавалi школы, пiсалiся iперапiсвалiся кнiгi, групавалiся адукаваныя людзi У некаторых гарадах пры саборах iснавалi вялiкiя бiблiятэкi. Летапiсы паведамляюць аб такой бiблiятэцы пры полацкiм Сафiйскiм саборы. Вядома, што унучка полацкага князя Усяслава, Ефрасння,перапiсвала кнiri. Узорамi старажытных рукапiсных кнiгзнойдзеных на тэрыторыi Беларусь з'яуляюцца:вядомае Тураускае евангелле (XIст.); Рэймскае евангелле (XIст.), названае так па месцы знаходжанняу мушцыпальнай бiблiятэцы г.Рэймса Германi; служэбнiк ВалаамаХудынскага (канец XII — пачатак XIIIст.); Аршанскае евангелле (XIIIст.) iнекаторыя iншыя. Асноуная частка старых рукапiсных кнiг загiнулапры пажарах, была разрабавана у перыядмiжусобных войнау. Шмат помнiкау старажытнайкультуры, у тым лiку кнiг, было знiшчана пазней eзуiтамi.

3 прадстаунiкоу кнiжнай асветыстаражытнага перыяду нашай ricторый трэба адзначыць: у Смаленску — Клiмента Смаляцiча, у Тураве- Шрылу Тураускага, у Полацку — князёуну Прадславу-Ефрасшню.

Клiмент Смаляцiчжыу у першай палове XIIст. Як паведамляе летапiс, гэта быукнiжнiк, раунi якому не было на усёй Pyci. Жыу ён у манастыры, але больш быу вучоным, чым манахам. У яго келлi побачз кнiraмiСвятога Пiсання можна было знайсцiкнiriайцоу царквы (так звалi багасловау, якiя сфармулявалi дагматыку, правiлы богаслужэння,законы унутранага жыцця). 3 ixён даведвауся пра антычных аутарау: Гамера, Платона,Арыстоцеля. Паводле звестак, якiя дайшлi да нас, Клiмент быу вельмi працавiтымаутарам: ён напiсау шмат кнir, казанняу (пропаведзяу), пасланняу, тлумачэнняу. 3 ycixгэтых матэрыялау да нашага часу дайшло толькi. адно пасланне, напiсанае клiментам смаленскаму святару Фаме. Гэта пасланне мае вялiкую каштоунасць, таму што яно сведчыць пра накiрунак думак Клiмента iяго сучаснiкау. Мы бачым, што грамадства таго часу цiкавiлася нaвyкoвa-pэлiгiйнымi пытаннямi Святога Пiсання. Адны казалi,што разумець Бiблiю трэба так, як яна напiсана,г. зн. лiтаральна, другiя не задавальнялiсятaкiм тлумачэннем iдаводзiлi, што зразумець свяшчэнныя кнiriмагчыматолькi з дапамогай свецкай навукi. Сам Клiмент (з 1147 па <st1:metricconverter ProductID=«1154 г» w:st=«on»>1154 г</st1:metricconverter>. з'яуляуся мiтрапалiтамкiеускiм), як гэта бачна па накiрунку яго думкi, прытрьмлiвауся апошняга пункту гледжання.

Кiрыла Typaycкi — другi прадстаунiк асветы XIIст. -паходзiусям,i заможных гараджан. Byчылi ягогрэкi. По-

тым ён стау манахам-пустэльнiкам. Калi вызвалiласяепiскапская кафедра уТураве, яго абралi enicкanaм. Праваслауная царква прылучыла Кiрылу Тураускага да лiку святых. Гэтабыу не столькi кабiнетны вучоны, колькiвыдатны царкоуны аратар. iмя яго сустракаему агульных курсах рускай лiтapaтypы старажытнага перыяду. Прамовы Кiрылы уяуляюць сабой узоры царкоунагакрасамоуства таго часу. Яго казаннi iпавучаннi створаны на асновах вiзантыйскай pыторыкi. Cучаснiкi дaлi яму назву Златавуста(задоуга да кiрылы жыу выдатны царкоуныаратар, адзiн з айцоу усходняй (праваслаунай) царквы iаан (каля 350 — 407), якога за красамоуства нaзвaлi Златавустам).

Прадслава-Ефрасiння, князёуна полацкая, таксама жыла у XIIст. Янабыла унучкай полацкага князя-чарадзея Усяслава. Як апавядаюць паданнi,яна сваей прыгажосцю iрозумам стаяла вышэй за уcixcвaixсучаснiц. Жanixinpaciлiрукi князёуны, але яна адмаулялася icui. замуж. Бацькi хацелi аддаць яе замужпрымусам. Дазнаушыся прагэта, яна цiшком пакiнула родную сям'ю iуцякла у жаночы манастыр, на чале якога стаяла яе цётка. Бацькi пpaciлi яе вярнуццададому. Прадслава ж засталася у манастыры iпраз некаторы час прыняла пострыг. Яшчэу доме бацькоу Прадслава любiла у час адпачынку чытаць кнiri, што у тыя часы было рэдкай з'явай у грамадстве. Прыняушы манаства, яна стала працавацьнад nepanicвaннeм кнiг. Вакол яе аб'ядноувалiся шматлiкiяпаслядоунiкi асветы iкнiжнасць Манастыр, у якiм жыла iпрацавалаПрадслава Ефрасiння,паступова стау буйным рэлiгйным iкультурным цэнтрам, адкуль кнiriразыходзiлiся па ycixзаходнiх землях Pyci. Усталым узросце Прадславаздзейснiла паломнiцтва у Палесцiну iiepyсалiм. Там яна iпамерла у <st1:metricconverter ProductID=«1167 г» w:st=«on»>1167 г</st1:metricconverter>. Мошчы Ефрасннi Полацкай знаходзяцца цяпер уСпаса-Ефрасiннеускiм манастыры, пабудаваным ею (часткова захавауся да нашiх дзён).

Шырокае развiццё На беларускiх землях атрымалапрiкладное ма-стацтва.Нават звычайныя прадметы з дрэва,косцi, глiны, металу упрыгожвалiся разьбой, iнхрустацыяй Своеасаблiвая у гэтымсэнсе прыгажосць керамiкiXIXIIIстст. У ёi мы не знойдзем яскравасцi маляушчых спалучэння пералiвалiся сонечнага спектрашкла. Яе прыгажосць выяулялася устрогасцi iстрыманасцi каляровых гучанняу, у шурпатасцi акоамiтнаоцiгруба эробленай фактуры.

Tpoxiiншы характер мелi предметы, врызначаныя для феадаль-

най арыстакратыi, заможныхгараджан. Яны часта упрыгожвалiся

выявамi фантастычных звяроу iптушак,выкананымi у асаблiвай

манеры — звярыным стылi,Любiмымi сюжэтамi старажытнарускага прыкладногамастацтiа былi геральдычныя львы.Узорамi тонкай разьбы на каменю iкосц з'яуляюцца шахматныя фiгуркi,знойдзеныя у Гродне iВаукавыску.

Пра высокае мастацкае майстэрстватагачасных умельцау гавораць прадметы хрысцянскага культу. Сярод ixвылучаюцца найтанчэйшай мастацкай разьбой каменныя абразю з шэрага шыферу,знойдзеныя у час раскопак на гарадзшчы Мiнска у <st1:metricconverter ProductID=«1957 г» w:st=«on»>1957 г</st1:metricconverter>. Адзiн з гэтыхабразкоу выяуляе ушанаваных у старажытнасцi святых у поуны рост з фiгурайХрыста у верхняй частцы. Што да характарыстыкi выяуленых асоб, спосабу разьбыпа каменю, выразу тварау, дык ва ycixвыразна праяуляюцца асаблiвасцiнароднага мастацтва з яго непасрэднай перадачай навакольнага свету.Твары iаблiчча святых у многiмнагадваюць нам беларускiх сялян. Каштоунасцьабразкоу абумоулена тым, што у дадзенымвыпадку мы маем своеасаблiiвае злiццё майстэрства стварэння абразоу,запазычанага з вiзантьi iпауднёваславянскiх краiн, з пры-звычаенасцю iвопытам апрацоування дрэва iкаменя, якая спрадвеку iснавала сяроднарода iпаходзiцы ад перыяду першабытнага грамадства.

Для стварэння прадметау хатняга побыту,3бpoi, прылад працы iупрыгажэнняувыкарыстоувалкя розныя металы: жалеза, бронза, медзь, срэбра, золата. Тэхнiка ixапрацоукi у XI— XIIIстст. дасяг-нула высокага узроуню. У бeлapycкix гарадах былi распаусюджаны амаль усе вядомыя у Еуропе тэхнiчныя спосабыапрацоую металау: плаука, Лiццё, коука, залачэнне дроту, гравiраванне,упрыгожванне мeтaлiчныx вырабау эмаллю,чарненнем.

Помнiкi прыкладнога мастацтва нешматлiкiя. Але iтое невялжае, што захавалася да нашага часу,сведчыць пра высокi узровень гэтага вiду мастацтвау нашых продкау. Мы маем на увазе найперш крыж Ефрасiннi Полацкай,створаны мясцоным майстрам Лазарам Богшам у <st1:metricconverter ProductID=«1161 г» w:st=«on»>1161 г</st1:metricconverter>.Крыж выконвау ролю каучэга для захавання хрысцянскiх рэлiквiй. Яго асновайз'яулялася кiпарысавае дрэва. Зверху iзнiзyдрэва закрывалi залатыя пласцiны (усяго 21), аздобленыя каштоунымi камянямi,арнаментальнымi кампазiцыямi iабразкамi, якiя былi выкананыу тэхнiцы перагародкавай эмалi. Па майстэрстве выканання твор ЛазараБогшы не саступау лепшым вiзантыйскiм узорам, вырабленым у гэтай найташiэйшай тэхнiцы. Шасцпiканцовы крыж меувышыню каля <st1:metricconverter ProductID=«52 см» w:st=«on»>52 см</st1:metricconverter>,пасярэдзiне у 5 квадратных падпiсаных гнёздах знаходзiлiся рэлiквii. Яго бaкiбылi абкладзены срэбнымi з пазалотаюпласцiнамi, выкананымi у тэхнiцы цiснення.Крылу быу абведзены шнурком перлау.

Крыж ЕфрасннiПолацкай з'яуляецца не тольш выдатным творам дэкаратыуна-прыкладнога мастацтва, але iкаштоуным помнiкам старажытнабеларускага пiсьменства. Зробленыя на крыжынадпiсы умоуна падзяляюць на дзвечасткi. У першай частцы паведамляецца аб годзе стварэння святыш, кошце матэрыялауiпрацы, у другой жазатсаны праклён таму, хто знясе крыж саСпаскай царквы, якой падаравала ягоЕфрасiння.

Няпросты леснапаткау крыж Ефрасiннi Полацкай, шмат разоу змяняу ёя уладальнiкауiмесцазнаходжанне. Ужо на мяжы XII-XIIIстст. яго вывезлi з Полацка смаленскiякнязi, у XVIст. крыж ненадоуга Tpaniyу рукi маскоускiх князёу, а затым захоувауся у Сафiйскiм саборы, якi належау унiятам. пасля скасавання унii ён быувернуты у Спаса-Ефрасшнеускую царкву. 3 <st1:metricconverter ProductID=«1929 г» w:st=«on»>1929 г</st1:metricconverter>. крыж знаходзiусяу Маплёускiм краязнаучым музеi. У гады Вялiкай Ай-чыннай вайны крыж знiк, iяго месцазнаходжанне невядома. У 90-я гады брэсцкiм майстрам М.Кузьмiчом была зробленадакладная копiя гэтага крыжа.

Такiм чынам, багатая, яскравая iшматгранная культура Беларусi У IX — XIIIстст. стаяла у шэрагу перадавых культурсвайго часу, была часткай усходнеславянскайкультуры.

Змест лiтаратуры

Беларусь намяжi тысячагодзяу -Мн. БелЭн, 2000.-Б43 432 с.

Нарысягiсторыi Беларусь: у двух частках Мн.: 1995 Ч.5

еще рефераты

Еще работы по истории

Реферат по истории

Казахстан в предвоенный период

Литература Киевской Руси