Реферат: Калиев Дархан Болатович Сельская потребительская кооперация рк: проблемы и перспективы ее развития 6N0506 Экономика реферат

УДК 338.436 На правах рукописи


Калиев Дархан Болатович


Сельская потребительская кооперация РК: проблемы и перспективы ее развития


6N0506 – Экономика


Реферат

магистерской диссертации


Республика Казахстан

Караганда, 2010

Работа выполнена в Карагандинском экономическом университете Казпотребсоюза

 

 

Научный руководитель: доктор экономических наук,

профессор

Ефремова Г.М.

 

 

Официальный оппонент: доктор экономических наук,

профессор

Сапарова Г.К.


^ Объем и структура диссертации.

Диссертационная работа состоит из введения, трех разделов, заключения и списка использованных источников из 115 наименований и 2 приложений. Диссертация изложена на 121 страницах компьютерного текста, содержит 7 рисунков, 10 таблиц, 4 формулы.

^ Во введении обосновывается актуальность темы, раскрывается степень ее разработанности, определяются цель и задачи исследования, показываются научная новизна и практическая значимость работы.

^ В первом разделе «Теоретические и методологические основы развития сельской потребительской кооперации» раскрываются сущность и содержание потребительской кооперации, анализируются различные методические аспекты по созданию сельских потребительских кооперативов и рассматриваются социально-экономические проблемы потребительских кооперативов в условиях рыночной экономики, на основе изучения зарубежного опыта развития кооперации в странах с рыночной экономикой.

^ Во втором разделе «Состояние и основные направления развития сельского хозяйства Карагандинской области» дан анализ экономической деятельности сельскохозяйственных предприятий Карагандинской области и предлагается организационная структура сельского потребительского кооператива, выполняющего функции по обслуживанию производства сельскохозяйственной продукции, ее хранению и реализации.

В третьем разделе «Перспективные направления эффективного развития сельской потребительской кооперации в Республике Казахстан» анализируются перспективные направления эффективного развития сельской потребительской кооперации в Республике Казахстан. Прежде всего, рассмотрены организационно-правовые аспекты и проблемы развития сельских потребительских кооперативов, описаны методики оценки эффективности деятельности сельскохозяйственных кооперативов и разработки перспективных моделей кооперативов, предложена модель сельского потребительского кооператива применительно к условиям Казахстана.

^ В заключении сформулированы выводы, предложения, рекомендации, вытекающие из положения диссертации.

Перечень ключевых слов:

Агропромышленный комплекс;

Товарищество с ограниченной ответственностью;

Сельское кредитное товарищество;

Производственный кооператив;

Сельскохозяйственное предприятие;

Крестьянское хозяйство;

Домашнее хозяйство;

Животноводство;

Растениеводство;

Потребительская кооперация;

Акционерное общество;

Сельскохозяйственное производство;

Заготовительная организация;

Зернохранилище;

Продовольственная безопасность;

Паевые взносы.

Актуальность темы исследования. Проблема организации и развития системы сельской потребительской кооперации в Казахстане весьма актуальна, так как последовательное использование кооперативных форм хозяйствования в аграрном секторе экономики может стабилизировать сельскохозяйственное производство страны, способствовать решению не только экономических, но и социальных задач.
Цель и задачи исследования. Основная цель диссертационного исследования состоит в разработке организационно-экономических и практических рекомендаций по формированию и развитию сельской потребительской кооперации в Республике Казахстан.
В соответствии с целью были поставлены и решены следующие основные задачи:

- исследовать теоретические и научно-методологические аспекты развития кооперации с учетом особенностей агропромышленного комплекса;

- обосновать необходимость развития горизонтальной и вертикальной кооперации в аграрном секторе экономики;

- дать комплексную оценку состояния и тенденций эффективного функционирования деятельности сельскохозяйственных предприятий Карагандинской области;

- дать экономический анализ состояния и развития сложившихся форм кооперирования в сельском хозяйстве;

- обосновать перспективные направления развития кооперации и формирование кооперативных систем в аграрном секторе;

- разработать модели сельских потребительских кооперативов.

^ Предмет и объект исследования. Предметом исследования является совокупность организационно-экономических отношений, связанных с организацией и развитием потребительской кооперации в сельском хозяйстве.

Объектом исследования выбраны сельскохозяйственные предприятия различных организационно-правовых форм Республики Казахстан.

^ Теоретическая и методологическая база исследования. Теоретико-методологической основой исследования послужили труды отечественных и зарубежных ученых экономистов-аграрников по вопросам организации и развития сельских потребительских кооперативов, законодательные и нормативные акты Республики Казахстан, постановления правительства, и другие нормативно-правовые документы.

Информационной базой научного исследования стали материалы Агентства Республики Казахстан по статистике, областных управлений статистики, областных департаментов сельского хозяйства; сводные отчеты сельхозпредприятий, крестьянских (фермерских) хозяйств, других агроформирований; материалы органов управления агропромышленного комплекса Республики Казахстан.

При написании данной диссертационной работы применялись различные методы исследования: монографический, абстрактно-логический, расчетно-конструктивный, балансовый, графический, сравнительного экономического и статистического анализа, экономико-математического моделирования, а также методы экономического анализа с применением компьютеров.

^ Научная новизна исследования заключается в следующем:

- уточнено содержание организационно-экономических основ развития кооперативной деятельности с учетом особенностей сельскохозяйственного производства;

- определены основные принципы кооперации на селе, основанные на рыночной модификации отношений собственности и тенденции развития кооперативных форм организации производства в аграрном секторе, обоснованы предложения по развитию горизонтальной и вертикальной кооперации в сельском хозяйстве;

- выявлены организационно-экономические механизмы развития кооперации в сферах производства, переработки и реализации сельскохозяйственной продукции;

- обоснованы основные пути совершенствования процесса кооперирования в сельскохозяйственном производстве;

- разработаны рыночная модель сельскохозяйственного потребительского кооператива и показатели оценки их эффективности.

^ Научно-практическая значимость исследования. Предложения и рекомендации, вытекающие из результатов исследований, позволят обеспечить эффективное развитие агропромышленного комплекса Карагандинской области, могут быть использованы при создании сельских потребительских кооперативов горизонтального и вертикального типов на различных территориальных уровнях.

Публикации. По материалам диссертации опубликовано 6 статей с общим объемом 1,4 п.л. в материалах международных научно-практических конференций:

- «Наука и ее роль в современном мире», Караганда, 2009 г.;

- «Наука и образование-ведущий фактор стратегии «Казахстан - 2030», Караганда, 2009 г.;

- Наука и ее роль в современном мире», Караганда, 2010 г.;

- «Валихановские чтения-14», Кокшетау, 2009 г.

^ Диссертацияның көлемі және құрылымы

Диссертациалық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен, 115 түрлі қолданылған әдебиеттер тізімінен және тіркемелерден тұрады. Диссертация компьютерлік мәтіннің 121 парақ бетіне сыйдырылған, 7 сурет, 10 кесте, 4 формуладан тұрады.

Кіріспеде тақырыптың өзектілігі, оны айқындау денгейі көрсетіледі, зерттеу мақсаты мен алға қойған тапсырмалар анықталып, жұмыстың ғылми жаңашылдығы мен тәжірибелік маңыздылығы көрсетіледі.

^ Бірінші бөлімде «Ауылдық тұтыну кооперацияның дамуының теориялық және әдістемелік негіздері» тақырыбы бойынша тұтыну кооперациясының мәні мен мазмұны ашып көрсетіледі, ауылдық тұтыну кооперациясын құрудың әдістемелік аспектілері талданады және ауылдық кооперацияларын дамытудағы шетелдік тәжірибе-жетістіктерді оқып тану арқылы нарықтық экономика жағдайындағы тұтыну кооперацияларының әлеуметтік-экономикалық мәселелері қарастырылады.

^ Екінші бөлімде «Қарағанды облысының ауыл-шаруашылығының даму жағдайы мен негізгі даму бағыттары» тақырыбы бойынша Қарағанды облысының ауыл-шаруашылық кәсіпорындарының экономикалық жағдайына талдау жүргізілген. Сонымен бірге, ауыл-шарушылық өнімдері өндірісіне қызмет көрсетуді, өнімдерді сақтау және өткізу қызметін орындайтын ауылдық тұтыну кооперативтерінің ұйымдық құрылымдары ұсынылады.

Үшінші бөлімде «Қазақстан Республикасында ауылдық тұтыну кооперацияларын тиімді түрде дамытудың алғышарттық бағыттары» тақырыбы бойынша Қазақстан Республикасында ауыл-шаруашылық кооперацияларын тиімді түрде дамытудың алғышарттық бағыттары талданады. Ең бастысы, ауылдық тұтыну кооперативтерінің ұйымдық-құқықтық аспектлері мен даму мәселелері қаралған, олардың тиімді жұмыс істеуін бағалау және де кооперативтердің алғы-шартты үлгілері әдістемелері келтірілген, Қазақстан жағдайына негізделген ауылдық тұтыну кооперативтерінің үлгісі ұсынылған.

Қортындыда диссертациядан туындайтын тұжырымдамалар, ұсыныстар, нұсқаулар қарастырылған.

Негізгі түйін сөздердің тізімі:

Агроөнеркәсіп кешені;

Жауапкершілігі шектеулі серіктестік;

Ауылдық несиелік серіктестік;

Өндірістік кооператив;

Ауыл-шарушылық кәсіпорны;

Шаруа қожалығы;

Үй шаруашылығы;

Мал шаруашылығы;

Егін шаруашылығы;

Тұтыну кооперациясы;

Акционерлік қоғам;

Ауылшаруашылық өндірісі;

Өнім дайындау ұйымы;

Астық сақтау қоймасы:

Азық-түлік қаупсіздігі;

Пай жарнасы;


Тақырыпты зерттеу өзектілігі. Қазақстанда ауылдық тұтыну кооперациясы жүйесін ұйымдастыру мен дамыту тіптен өзекті мәселеге айналған. Өйткені шаруашылық жүргізудің кооперативтік формаларын экономиканың аграрлық секторында бірте-бірте қолдану елдегі ауылшаруашылық өндірісін тұрақтандыруға мүмкіндік жасайды, тек экономикалық мәселелерді шешіп қоймайды, әлеуметтік жағдайды қалыптастырады.

^ Зерттеудің мақсаты мен тапсырмалары. Диссертациялық зерттеудің негізгі мақсаты Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенінде ауылдық тұтыну кооперациясын құру мен дамытудың ұйымдық-экономикалық және тәжірибелік ұсыныстарын жасап шығару.

Осы мақсатқа байланысты төмендегідей тапсырмалар алдыға қойылып шешімін тапты:

- агроөнеркәсіптік кешенінің ерекшеліктерін ескере отырып кооперацияны дамытудың теориялық және ғылыми-әдістемелік аспектілерін

зерттеу;

- экономиканың аграрлық секторындағы горизантальды және вертикальды кооперацияларды дамыту қажеттілігін пысықтау;

- Қарағанды облысының ауыл-шаруашылық кәсіпорындарының жұмысын тиімді жүргізудің жағдайы мен тенденциясына жан-жақты баға беру;

- ауыл-шаруашылығында бар кооперативтендіру формаларынның жағдайларын және оны дамытуды талдау;

- аграрлық секторда кооперациялардың дамуы мен кооперативтік жүйелердің құрылуының алғышарттық бағытын пысықтау;

- ауылдық тұтыну кооперативтерінің үлгілерін жасау.

^ Зерттеу тақырыбы мен нысаны. Зерттеу тақырыбы - ауыл-шаруашылығында кооперацияны ұйымдастыру және дамытуға байланысты туындайтын ұйымдық-экономикалық қатынастардың жиынтығы.

Зерттеудің нысаны негізінде Қазақстан Республикасындағы ауыл-шаруашылық кәсіпорындарының әр түрдегі ұйымдық-құқықтық формалары алынды.

^ Зерттеудің теориялық және әдістемелік базасы. Зерттеудің теориялы-әдістемелік негізі ретінде еліміздің және шет елдік экономист-аграрник ғалымдарының ауылдық тұтыну кооперативтерін ұйымдастыру және дамытуға арналған еңбектері, Қазақстан Республикасының заң және нормативтік актілері, Үкіметтің жарлықтары, басқада нормативтік-құқықтық құжаттар алынды.

Ғылыми зерттеудің информациялық базасы ретінде Қазақстан Республикасының статистикалық Агенттігінің, облыстық статистика басқармасының, ауыл-шаруашылық департаментінің, Қазақстан Республикасының агроөндіріс кешенін басқару органдарының материалдары, ауыл-шаруашылық кәсіпорындарының, шаруа(фермерлік) қожалықтардың, басқа да, агроқұрылымдардың қортынды есеп-қисаптары алынды.

Диссертациялық жұмысты жазу барысында әр-түрлі зерттеу әдістемелері қолданылды: монографиялық; абстаркты-логикалық; есептік-конструктивтік; баланстық; графикалық; салыстырмалы экономикалық және статистикалық талдау; экономико-математикалық үлгілеу, сонымен бірге компьютерді қолдану арқылы экономикалық талдау әдістемесі.

^ Зерттеудің ғылыми жаңашылдығы мынада:

ауыл-шаруашылығы өндірісінің ерекшелігін ескере отырып кооператив ісін дамытудың ұйымдық-экономикалық негіздерінің мазмұнын пысықтау;

меншік қатынастарының нарыққа бейімделген түріне негізделген ауылдық тұтыну кооперацияның негізгі принциптері және агралық секторда өндірісті ұйымдастырудың кооперативтік формаларының дамыу тенденциясы анықталды, ауыл-шаруашылығында горизантальды және вертикальды кооперацияларды дамыту туралы ұсыныстар негізделді;

ауыл-шаруашылық өнімдерін өндіру, қайта өңдеу және өткізу ауқымында кооперацияны дамытудың ұйымдық-экономикалық механизмдері ашылды;

ауыл-шаруашылық өндірісінде кооперативтендіру процесін негізгі жетілдіру жолдары айқындалды;

ауыл-шаруашылық тұтыну кооперативнің нарықтық үлгісі және тиімділін бағалау көрсекіштері жасалынды.

^ Зерттеудің ғылыми-практикалық қажеттілігі. Зерттеу нәтижесінен туындаған ұсыныстар мен қарарлар Қарағанды облысының агроөнеркәсіп кешенінің тиімді дамуын қамтамасыз етеді, горизонтальді және вертикальды ауылдық типтегі кооперативтерді әр территориялық деңгейде құрғанда қолданылуы мүмкін.

Жарияламалар. Диссертация материалдары бойынша 1,4 баспа табағы көлемі бойынша халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференцияларында 6 ғылыми мақала жарияланды:

«Ғылым және оның қазіргі заман әлеміндегі ролі», Қарағанды, 2009 ж.;

«Ғылым және білім - «Қазақстан-2030» стратегиясының алғы шарты» Қарағанды, 2009 ж.;

«Ғылым және оның қазіргі заман әлеміндегі ролі», Қарағанды, 2010 ж.;

«Шоқан тану-14», Кокшетау, 2009 ж.

Volume and dissertation structure.

Dissertational work consists of the introduction, three sections, the conclusion and the list of the used sources from 115 names and 2 appendices. The dissertation is stated on 121 pages of the computer text, contains 7 drawings, 10 tables, 4 formulas.

Introduction covers relevance, level of its readiness reveals, the purpose and research problems are also defined, scientific novelty and the practical importance of work are shown.

^ In the first section called «Theoretical and methodological development bases of cooperation in agriculture» the consumers' main point and cooperative society maintenance is developed, various methodical aspects on creation of consumer co-operative societies in agriculture are analyzed and social and economic problems of consumer cooperative societies in the conditions of market economy are considered on the basis of agricultural cooperation development on foreign experience studying.

In the second section called «The condition and the basic directions of agriculture development in Karaganda oblast» the analysis of agricultural enterprises economic activities in Karaganda oblast is given and the agricultural cooperative organizational structure is offered as service of agricultural production manufacture, its storage and realization.

The perspective directions of agricultural cooperation effective development in Republic of Kazakhstan are analyzed in the third section called «Perspective directions of agricultural cooperation effective development in Republic of Kazakhstan». First of all organizational and legal aspects and problems of agricultural cooperatives development are considered, the method of agricultural cooperatives activity assessment of efficiency and method of perspective models of cooperative societies developing is described, the agricultural cooperative model with reference to conditions of Kazakhstan is offered.

Conclusions, offers, the recommendations following from position of the dissertation are formulated in conclusion.

The list of keywords:

1. Agroindustrial complex.

2. The limited liability company.

3. Rural credit association.

4. Production cooperative.

5. The agricultural enterprise.

6. A country economy.

7. Housekeeping.

8. Animal industries.

9. Plant growing.

10. Consumers' co-operative society.

11. Joint-stock company.

12. An agricultural production.

13. The procuring organization.

14. A granary.

15. Food safety.

16. Shares.

The relevance of research theme. The problem of Kazakhstani agricultural cooperation system organization and development is rather actual, as the consecutive use of managing cooperative forms in economy agrarian sector can stabilize a country agricultural production, promote not only economic, but also social problems solution.

^ The purpose and research tasks. The main objective of dissertational research consists in organizational and economic and practical recommendations developing about formation and cooperation development in Kazakhstani agroindustrial complex.

According to the purpose the following primary goals have been put and solved:

- to investigate the theoretical and scientifically-methodological aspects of cooperation development taking into account the agriculture features;

- to prove necessity of horizontal and vertical cooperation development for agrarian sector of economy;

- to state a complex estimation of a condition and tendencies of effective functioning of agricultural enterprises activity in the Karaganda oblast;

- to give the economic analysis of a condition and development of the developed forms of cooperation in agriculture;

- to prove perspective directions of cooperation development and cooperative systems formation in agrarian sector;

- to develop agricultural, industrial and consumer cooperative societies models.

^ Subject and object of research. An object of research is set of the organizational-economic relations connected with the organization and cooperation development in agriculture.

The agricultural enterprises of various organizational-legal forms of Republic of Kazakhstan were chosen for the object of research.

^ Theoretical and methodological base of research. Kazakhstani and foreign scientific economists-agrarians research works on agricultural co-operatives organization and development, legislative and statutory acts of Republic of Kazakhstan, the governmental order, and other standard-legal documents were used as the theoretical and methodological basis.

Materials of Agency of Republic of Kazakhstan on the statistican, regional managements of statistics, regional departments of agriculture; summary reports of agricultural productions, country (farmer) economy, other agroformations; materials of controls of agriculture of Republic Kazakhstan became as information base for scientific research.

At a writing of the given dissertational work various methods of research were applied: monographic, abstract-logic, settlement-constructive, balance, graphic, the comparative economic and statistical analysis, economic-mathematical modelling, and also methods of the economic analysis with computers using.


^ Scientific novelty of research consists in the following:

- the maintenance of organizational-economic bases of cooperative activity development with taking into account features of an agricultural production is specified;

- main principles of cooperation on the village, based on market updating of relations of the property and the tendency of development of co-operative forms of the organization of manufacture in agrarian sector are defined, offers on development of horizontal and vertical cooperation in agriculture are proved;

- organizational-economic mechanisms of development of cooperation in spheres of manufacture, processing and realization of agricultural production are revealed;

- the basic ways of perfection of cooperation process to an agricultural production are proved;

- the market model of agricultural consumer cooperative society and indicators of an estimation of their efficiency are developed.

The scientific and practical importance of research. Offers and the recommendations following from results of researches, will allow to provide effective development of agriculture of the Karaganda oblast, and can be used at creation of agricultural co-operatives of horizontal and vertical types at various territorial levels.

Publications. 6 articles with total amount of 1,4 items were published according to dissertation materials in the following international scientifically-practical conferences:

- «The Science and its role in the modern world», Karaganda, 2009;

- «The Science and education-leading strategy factor «Kazakhstan - 2030», Karaganda, 2009;

- «A science and its role in the modern world », Karaganda, 2010;

- «Valikhanovsky readings-14», Kokshetau, 2009.